საგამომცემლო საქმის ისტორიის ფურცლებიდან
პირველი გამომცემლობა ევროპაში შეიქმნა მე-15 საუკუნეში. ამ საქმეს სათავე დაუდო გუტენბერგის მიერ საბეჭდი დაზგის გამოგონებამ - ბეჭდვითი სიტყვა საზოგადოების განვითარების მნიშვნელოვან ფაქტორად იქცა.
პირველი ქართული ნაბეჭდი წიგნი გამოიცა 1629 წელს. ის უკავშირდება ნიკიფორე ირბახის (ჩოლოყაშვილის) სახელს, რომელმაც იტალიაში, რომში, სტეფანო პაოლონისთან ერთად, სტამბა “პოლიგლოტში~, გამოსცა “ქართულ-იტალიური ლექსიკონი”.
პირველი სტამბა ბათუმში 1879 წელს გახსნა პოლიგრაფისტმა ალექსანდრე მახარაძემ.
პირველი ნაბეჭდი წიგნი ბათუმში გამოიცა 1881 წელს - “Морское купанье в Батуме”
პირველი ნაბეჭდი ქართული წიგნი ბათუმში გამოიცა 1889 წელს - “ახალი სახალხო ლექსები სედლოზედ, სალდათობაზედ და ჯიბის ფულზედ” (შედგენილი მღვდლის შვილის გერასიმე თევზაძისაგან).
პირველი უმნიშვნელოვანესი გამოცემა აჭარაში - 1899 წელს ძმებმა თავართქილაძეებმა დაბეჭდეს შოთა რუსთაველის “ვეფხისტყაოსანი” (ფერადი ბეჭდვით, ძვირადღირებული გამოცემა).
წიგნმა მკითხველთან მისვლამდე საკმაოდ დიდი გზა უნდა განვლოს:
საგამომცემლო პროცესი
- დედნის რედაქტირება;
- დედნის კორექტურა;
- ტექსტის აწყობა კომპიუტერზე;
- აწყობილი ტექსტის (სვეტების) დედანთან შედარება;
- ჩასწორება ოპერატორის მიერ;
- ტექნიკური რედაქცია;
- დაკაბადონება;
- კორექტირება;
- წიგნისა და გარეკანის დიზაინი.
სასტამბო პროცესი
- მონტაჟი;
- ფირებზე გადაღება;
- ბეჭდვა;
- კეცვა;
- ფორმების აკრეფა;
- პრესში მოთავსება;
- შეკერვა;
- ყდის მომზადება;
- ყდაში ჩასმა.
წიგნის აპარატს განეკუთვნება:
- სარჩევი
- შინაარსი
- საძიებლები
- კოლონტიტული
- ანოტაცია
- რეფერატი
გამოცემის მეცნიერულ-საცნობარო აპარატს განეკუთვნება:
- შესავალი სტატია
- წინასიტყვაობა (ავტორის/რედაქტორის/გამომცემლის)
- ბოლოსიტყვაობა
- კომენტარები
- საგამომცემლო შენიშვნები
- ბიბლიოგრაფიული მითითებები
ყველაფერი ერთად წარმოადგენს წიგნის აპარატს.
ცნობარი სტუდენტებისათვის
ტიტული - თავფურცელი, წიგნის პირველი ფურცელი, რომელზეც ბეჭდავენ სასათაურო მონაცემებს - ავტორის გვარ-სახელს, წიგნის სათაურს, გამოცემის წელსა და ადგილს, გამომცემლობის სახელწოდებას და ა.შ.
ავანტიტული (შმუცტიტული) - ტიტულის, თავფურცლის უკანა გვერდი, იგივე ანოტაციის გვერდი. მასზე არის: რაიმე ტექსტი წიგნის, ავტორის შესახებ, გამოცემის ადგილი და წელი, გამომცემლობის სახელწოდება, გამოსახულება (მაგალითად, გამომცემლობის ლოგო).
კოლონტიტული - წიგნის პირველი გვერდის (ტიტულის) თავზე მოთავსებული წარწერა - ავტორის გვარ-სახელი, წიგნის (თავის) სათაური და მისთ.
კონტრტიტული - ტიტულის გვერდის მოპირდაპირე მარცხენა ნაწილი. იგი მეტწილად ახლავს თარგმნილ ლიტერატურას და ივსება იმ ენაზე, რომლიდანაც ითარგმნა წიგნი.
ანოტაცია - წიგნის ტიტულის უკანა გვერდზე განთავსებული მოკლე ინფორმაცია ავტორის, შინაარსის და მისთ. შესახებ.
ექსლიბრისი - წიგნის ნიშანი, რომელზეც წიგნის მფლობელის გვართან ერთად შეიძლება გამოსახული იყოს რაიმე ნიშანი.
პაგინაცია - გვერდების ნუმერაცია გამოცემაში.
ყდა - წიგნის ძირითადი გარეკანი.
სუპერკანი - გარეკანი, რომელი შემოცმული აქვს ყდას.
ყუა - წიგნის წინა და უკანა ყდას შორის მოქცეული ნაწილი, რომელზეც ხშირად მითითებულია წიგნის ავტორის სახელ-გვარი (ზოგჯერ გამოცემის სათაურიც).
გრიფი - გამომცემლობის მარკა.
ავტორიზებული თარგმანი - ავტორის ნებართვით შესრულებული თარგმანი.
აკადემიური გამოცემა - მეცნიერულად შემოწმებული, დამუშავებული ტექსტი, რომელსაც დართული აქვს კომენტარები, საძიებლები და სხვა სამეცნიერო აპარატი.
მანუსკრიპტი - ძველი ხელნაწერი.
ანტიკვარული წიგნი - 1850 წლამდე გამოცემული წიგნი.
ბუკინისტური წიგნი - 1851-1960 წლებში გამოცემული წიგნი.
ბიბლიომანი - წიგნების შეგროვების მანიით შეპყრობილი პიროვნება, რომლისთვისაც წიგნის შეძენა თვითმიზნად არის ქცეული.
ბიბლიოფილი - წიგნის მოყვარული, შემგროვებელი.
ვადემეკუმი (ლათ. “იარე ჩემთან ერთად”) - ჯიბის პატარა ზომის წიგნი, საცნობარო მეგზური.
ვოკაბულა - სალექსიკონო სტატიის სასათაურო სიტყვა.
კონტრაფაქციული ეგზემპლარი - საავტორო უფლებების დარღვევით გამოცემული ლიტერატურა.
მარგინალია - 1. შენიშვნები გვერდის გარეთა არეზე; 2. მცირე ტექსტური დანაყოფების (ქვეთავების, პარაგრაფების) სათაურები, მოთავსებული გვერდის გარეთა არეზე, ტექსტის პირველი სტრიქონის გასწვრივ. მას “სანათურსაც” უწოდებენ.
პალიმფსესტი - ხელნაწერი, რომელიც დაწერილია ერთხელ გამოყენებულ და წაშლილ პერგამენტზე.
სკრიპტორიუმი - ხელნაწერი წიგნების სახელოსნო.
ფოლიანტი - დიდი ფორმატის სქელტანიანი წიგნი.
ხრალი - მდაბიური ლიტერატურა, იაფფასიანი გამოცემა.
უკან |