„წინასაგამოცდო სტრესი და ფსიქიკური ჯანმრთელობა სტუდენტებში“, - ამ თემასთან დაკავშირებით ბათუმის შოთა რუსთაველის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ასისტენტ პროფესორი დავით ქათამაძე სტუდენტებს ესაუბრა. შეხვედრის ორგანიზატორი სტუდენტური კლუბი „რუსთაველი“ იყო.

დავით ქათამაძე - ბათუმის შოთა რუსთაველის სახელმწიფო უნივერსიტეტის იურიდიულ და სოციალურ მეცნიერებათა ფაკულტეტის ასისტენტ პროფესორი, ფსიქოლოგიის დეპარტამენტის ხელმძღვანელი, კლინიკური ფსიქოლოგი, სოციალურ მეცნიერებათა დოქტორი (ფსიქოლოგია), ბსუ-ს ფსიქოლოგიის კლინიკის ფსიქოკონსულტანტი, სხეულზე ორიენტირებული ფსიქოთერაპიის სპეციალისტი, ბიოსინთეზის სომატური ფსიქოთერაპევტი. მუშაობს ფსიქოკონსულტირებისა და ფსიქოთერაპიის საკითხებზე. გამოქვეყნებული აქვს სამეცნიერო სტატიები.

_ ბატონო დავით, რა არის სტრესი?

_ ორგანიზმის ფიზიკური დაძაბულობის მდგომარეობა, რომელიც ვითარდება ძლიერი გამაღიზიანებლის ზეგავლენით, როგორც ყოველდღიურ ცხოვრებაში, ისე სპეციფიკურ პირობებში. ტერმინი შემოიღო კანადელმა ფიზიოლოგმა ჰ. სელიემ 1936 წელს ადაპტაციური სინდრომის აღწერის დროს. სტრესმა შესაძლოა მოახდინოს როგორც დადებითი, ასევე უარყოფითი გავლენა ადამიანის მოქმედებაზე მის სრულ დეზორგანიზაციამდე.

ტერმინი ინგლისური წარმოშობისაა. ინგლისურ ენაში სიტყვა სტრესს წნეხს, ზეწოლას ნიშნავს. ეს ტერმინი სელიემ გეოლოგიიდან ისესხა. გეოლოგები ასე აღნიშნავენ დაძაბულობას დედამიწის პლასტებს შორის. ბიოლოგიასა და მედიცინაში კი “სტრესი” ორგანიზმის დაძაბულობას გამოხატავს. ამ ტერმინს შეხვდებით მეცნიერების არაერთ დარგში, მათ შორის – სოციოლოგიაში, ფსიქოლოგიასა და ფსიქიატრიაში. ამიტომ ზუსტად უნდა განისაზღვროს მისი მნიშვნელობა.

_ როგორ შეიძლება ვმართოთ სტრესი?

_ თავდაპირველად, უნდა ირწმუნოთ, რომ სტრესის დამოუკიდებლად დაძლევა სავსებით შესაძლებელია. უპირველეს ყოვლისა, საჭიროა მდგომარეობის გაანალიზება და მიზეზის პოვნა, შემდეგ – ჯანმრთელობისთვის მავნე ჩვევებისა და ქცევის გააზრება და უკუგდება. სიგარეტი, ალკოჰოლური სასმელები, გამაბრუებელი ნივთიერებები ამთავითვე გამორიცხეთ “საბრძოლო არსენალიდან”. დანიშნულების გარეშე ანტიდეპრესანტების მიღებასაც ერიდეთ. ნაცვლად ამისა, ეცადეთ, მეტი გაიგოთ ცხოვრების ჯანსაღი წესის შესახებ: სწორი კვება, საჭირო რაოდენობის წყლის სმა, ყოველდღიური სეირნობა, ვარჯიში, სწორი ძილი, დასვენება, სუფთა ჰაერზე მეტი ხნის გატარება, ოჯახთან, მეგობრებთან ახლო ურთიერთობა, ჰობი, ახალი ინტერესები სტრესის დაძლევას უწყობს ხელს. შესაძლოა, დაგეხმაროთ მუსიკის მოსმენა, წიგნის კითხვა, აბაზანის მიღება, გამოფენაზე ან თეატრში წასვლა...

_ გამოცდა და თანმდევი სტრესი... ფსიქოლოგის რჩევა სტუდენტებს?

_ წინასაგამოცდო სტრესი ჩვეულებრივი მდგომარეობაა, რომელსაც სტუდენტები აწყდებიან გამოცდების წინ და საკმაოდ წამყვანი პრობლემაა სტუდენტებში. ბევრი კვლევა ჩატარდა გამოცდების დაწყებამდე სტუდენტებზე სტრესის გავლენის შესაფასებლად.

_ რამდენად ზემოქმედებს სტრესი მოსალოდნელ შედეგებზე?

_ სტრესი მოქმედებს სხვადასხვა სახით და ახდენს გავლენას შემდეგ ფაქტორებზე: დეზორიენტაციის შეგრძნება, მეგობრებთან კავშირის დაკარგვა, განწყობის მკვეთრი ცვალებადობა, გადაწყვეტილებების მიღების სირთულე, თავის უვარგისად აღქმა, რაიმეს გაკეთების სურვილის ნაკლებობა, დარღვეული ძილის რეჟიმი, კუნთების დაჭიმვა ან თავის ტკივილი, კუჭის აშლილობა ან ავადმყოფობის შეგრძნება, შეშფოთება, ფრჩხილების კვნეტა, კბილების ღრჭიალი.

ამ ყველაფერმა შეიძლება გავლენა მოახდინოს სტუდენტის სასწავლო უნარებზე, მაგალითად: გამოცდებში ჩაჭრის შიში, გამოცდებისთვის მოუმზადებლობის შეგრძნება, კარგისკენ სასოწარკვეთილი სურვილი,  სწავლისთვის დროის ნაკლებობ, ზეწოლა კონკრეტული შედეგის მისაღებად, მასალის გაგების სირთულე/მოცულობა, მუდმივი ზეწოლა ოჯახის მხრიდან კარგი ნიშნების მისაღებად, შედარება სხვებთან.

ასეთ დროს სხვა მნიშვნელოვანი რამ ხდება მათ პირად ცხოვრებაში.

_ ბატონო დავით, რას გვეტყვით განწყობის შესახებ და როგორ შევინარჩუნოთ იგი?

_ იმისათვის, რომ სტუდენტმა შეინარჩუნოს ყოველდღიური კეთილდღეობა უნდა გაითვალისწინოს შემდეგი რეკომენდაციები:

• პერიოდულად შეისვენე. კვლევები ვარაუდობენ, რომ მხოლოდ 30-45 წუთის განმავლობაში შეგვიძლია სწორად კონცენტრირება. ასე რომ, შესვენების დროს შეგიძლიათ სასეირნოდ წასვლა ან თუნდაც ჩაის დალევა;
• მიირთვით ჯანსაღი საკვები, როგორიცაა ხილი და ბოსტნეული;
• დალიეთ ბევრი წყალი, რომ ჰიდრატირებული იყოთ;
• განსაზღვრეთ თქვენი ყველაზე პროდუქტიული საათები, რადგან ყველა არ არის დილის ადამიანი;
• არ არსებობს სამუშაოსთვის საუკეთესო ადგილი ან დრო - ეს ყველაფერი დამოკიდებულია იმაზე, თუ რა მუშაობს თქვენთვის, რაც უნიკალურია თითოეული ადამიანისთვის;
• ვარჯიში, იოგა, მედიტაცია სტრესის განმუხტვის ყველაზე სწრაფი და ეფექტური გზაა;
• შეეცადეთ იძინოთ დაახლოებით 8 საათის განმავლობაში;
• აირჩიე ჰობი ან გააკეთე ის, რაც გამშვიდებს.